شیمی سبز (شیمی دوستدار محیط زیست) مدیر ارشد رایشمند / دوشنبه, 23 اسفند,1395 / دسته‌ها: شیمی سبز با توجه به رابطه بالا با كاهش انتشار مواد خطرناك می توان از خطرهای احتمالی مواد شیمیایی كاست. این كار معمولاً با اعمال محدودیت های قانونی در مراحل استفاده، جابه جایی، تصفیه و یا دفع مواد شیمیایی انجام می شود. اما شیمی سبز به پارامتر اول یعنی زیان آوری مواد شیمیایی می پردازد و به دنبال این است كه خطر ذاتی مواد را كاهش دهد. شیمی سبز بنابر پذیرفته ترین تعریف آن عبارت است از: طراحی، توسعه و به كارگیری فرایندها و محصولات برای كاهش یا حذف موادی كه برای انسان یا محیط زیست خطرناك هستند. برای شیمی سبز ۱۲ اصل بیان می كنند كه عبارتند از: ۱ _ بهتر است كه مواد زاید در فرایندها تولید نشوند تا اینكه به فكر راهی برای از بین بردن آنها باشیم. ۲ _ روش های ساخت مواد باید به گونه ای طراحی شوند كه بیشترین استفاده از مواد واكنش دهنده انجام شود و تمامی آنان به محصول تبدیل شوند. ۳ _ تا آنجا كه امكان پذیر است روش های ساخت مواد به گونه ای طراحی شود كه خطری را متوجه انسان یا محیط زیست نكند. ۴ _ محصولات جدید باید به گونه ای طراحی شوند كه بیشترین كارایی همراه با كمترین میزان سمیت را داشته باشند. ۵ _ استفاده از مواد كمكی مانند حلال ها و... به كمترین میزان ممكن برسد و در شرایط اضطرار هم از مواد كم خطرتر استفاده شود. ۶ _ انرژی مورد نیاز فرایندها با توجه به شرایط اقتصادی و محیطی فراهم شود و تا آنجا كه ممكن است فرایندهای شیمیایی در دما و فشار معمولی انجام شوند. ۷ _ از مواد خامی استفاده شود كه قابلیت تولید مجدد در طبیعت را داشته باشند. (منابع تجدیدشونده) ۸ _ تا آنجا كه امكان پذیر است مراحل فیزیكی و شیمیایی واكنش ها كوتاه شود. ۹ _ از واكنشگرهای كاتالیزوری به جای واكنشگرهای استوكیومتری استفاده شود. ۱۰ _ سعی شود محصولات فرایندهای شیمیایی به صورت زیست تخریب پذیر باشند. ۱۱ _ روش های تجزیه ای برای كنترل لحظه به لحظه واكنش های شیمیایی طراحی و توسعه داده شوند تا بتوان در هر لحظه تولید مواد مضر را تشخیص داد. ۱۲ _ از مواد یا حالتی از مواد استفاده شود كه كمترین قابلیت برای ایجاد حوادثی مانند نشت، انفجار و آتش سوزی را داشته باشد. هم اینك نزدیك به پانزده سال از تلاش های جدی شیمیدانان برای استفاده از اصول شیمی سبز می گذرد و در همین مدت كارهای ارزنده ای به انجام رسیده است. این تلاش های علمی را می توان در ۳ محور زیر خلاصه كرد. الف _ استفاده از مواد اولیه جایگزین: این راهكار در صنایع طرفداران بسیاری پیدا كرده است. یكی از اقداماتی كه انجام شده استفاده از مواد زاید یك فرایند به عنوان ماده اولیه برای فرایند دیگر است. اقدام دیگر استفاده از منابع تجدید شونده مثل استفاده از اسید لاكتیك حاصل از مواد طبیعی تجدیدشونده برای ساختن بعضی از پلیمرها به جای استفاده مواد حاصل از نفت خام است. اما ساده ترین و ارزان ترین ماده اولیه كه برای ساختن بسیاری از مواد آلی از آن می توان استفاده كرد، دی اكسیدكربن (co۲) است. با این كار نه تنها استفاده از نفت خام كمتر می شود بلكه از انتشار بیش از حد گاز دی اكسیدكربن در جو نیز جلوگیری می شود. مشكل اساسی در استفاده از دی اكسیدكربن پایداری ترمودینامیكی بالای آن و فعالیت شیمیایی كم آن است، هم اینك از دی اكسیدكربن در ساختن بعضی از پلیمرها و نیز اسیدفرمیك استفاده می شود. ب _ استفاده از حلال های جایگزین: حلال های آلی با توجه به استفاده زیاد از آنها، اصلی ترین منابع آلودگی های شیمیایی هستند و كنترل موثر آنها می تواند پیشرفت های اساسی در مسائل زیست محیطی به همراه داشته باشد. بهترین راه برای خلاص شدن از مشكلاتی كه حلال ها به همراه دارند، استفاده نكردن از آنها است، كه هم اینك توسط بعضی از صنایع رنگ سازی و صنایع پوششی در حال انجام است. واكنش هایی كه در شرایط بدون حلال انجام شده است در بیشتر موارد بهتر و سریع تر از روش های معمول بوده است. از مهمترین سیستم های حلالی جایگزین می توان سیال های فوق بحرانی، مایعات یونی و آب را نام برد. ج _ روش های سنتزی جایگزین: هر جا كه از سیستم های كاتالیزوری برای تهیه مواد استفاده شده، شرایط بهتری برای تولید مواد فراهم شده است. هر چند كه یك قرن پیش استفاده زیادی از كاتالیزورها در صنعت نمی شد، اما امروز هیچ شركت شیمیایی نمی تواند بدون استفاده از كاتالیزورها در بازار رقابت دوام بیاورد. اخیراً روشی جدید برای سنتزایبوبروفن ارائه شده است كه نسبت به روش قبلی چند مرحله كوتاه تر شده و همچنین حلال سمی تتراكلریدكربن هم از مراحل آن حذف شده است. شركت دارویی فایزر هم با استفاده از اصول شیمی سبز روش تهیه جزء اصلی یكی از داروهای ضدافسردگی خود را بهبود بخشیده است. در ادامه خوب است نگاهی هم به وضعیت شیمی سبز در ایران داشته باشیم. در ۷ سال گذشته توجه به شیمی سبز در محافل دانشگاهی اهمیتی روزافزون یافته است به طوری كه در سال های اخیر نزدیك به ۳۰ درصد مقالات شیمی كشور به نحوی با شیمی سبز ارتباط داشته است. اما متاسفانه این رویكرد نسبت به شیمی سبز در ایران بیشتر رویكردی سطحی بوده و همچنان در سطح مانده است. شاهد بنده در این مدعا آشنا نبودن اكثر دانشجویان مقاطع مختلف شیمی با اصول ایمنی و میزان زیان آوری مواد شیمیایی و نیز رعایت نشدن بیشتر اصول ایمنی، در آزمایشگاه های شیمی كشور است. در بسیاری از موارد می بینیم كه مقالاتی با عنوان شیمی سبز از سوی افراد و مراكز تحقیقاتی منتشر می شود كه آن مراكز از حداقل امكانات ایمنی برای انجام ساده ترین واكنش های شیمیایی برخوردار نیستند. در صنایع كشور ما دیگر چیزی به نام شیمی سبز نداریم و بهتر است گفته شود كه در صنایع نه تنها به كم كردن خطر ذاتی مواد شیمیایی توجهی نمی شود، بلكه در بیشتر موارد هیچ محدودیت قانونی و اخلاقی در تخلیه و دفع مواد زاید شیمیایی وجود ندارد، هر چند كه به ظاهر بیشتر این صنایع موفق به اخذ استانداردهای زیست محیطی شده اند. بسیاری از خوانندگان محترم به یاد دارند كه سال گذشته از چاه های آب اطراف پالایشگاه تهران مواد نفتی بیرون می آمد و البته كسی هم پاسخگو نبود. بیشتر پساب های صنعتی كشور نیز وضعیتی اینگونه دارند و به راحتی وارد آب های جاری و یا زیرزمینی می شوند. از سوی دیگر بیشتر صنایع ما را صنایع وابسته به نفت تشكیل می دهند كه از آلوده كننده ترین صنایع محسوب می شوند. حد قابل قبول برای تولید مواد زاید در این صنایع ۱۰/۱ درصد كل تولید است حال اگر صنایع ما با این فناوری موجود بتواند به این حد قابل قبول برسد كه البته محال به نظر می رسد _ باز هم سالانه میلیون ها تن مواد زاید به همراه مواد غیرزاید نفتی تولید می شود كه چگونگی دفع یا احیاناً تصفیه این مواد بر ما پوشیده است. تولید مواد زاید سمی در صنایع فلزی نیز كه قسمت عمده صنایع غیرنفتی كشور ما را تشكیل می دهند، بسیار زیاد است. می خواه و گل افشان کن از دهر چه می‌جویی گاز خردل پرینت 2671 رتبه بندی این مطلب: 3.0 مدیر ارشد رایشمندمدیر ارشد رایشمند سایر نوشته ها توسط مدیر ارشد رایشمند تماس با نویسنده نوشتن یک نظر نام: لطفا نام خود را وارد نمایید. ایمیل: لطفا یک آدرس ایمیل وارد نمایید لطفا یک آدرس ایمیل معتبر وارد نمایید نظر: لطفا یک نظر وارد نمایید موافقم این فرم نام، ایمیل، آدرس IP و محتوای شما را جمع‌آوری می‌کند تا بتوانیم نظرات درج شده در وب‌سایت را پیگیری کنیم. برای اطلاعات بیشتر خط‌مشی رازداری و شرایط استفاده< /a> که در آن اطلاعات بیشتری در مورد مکان، چگونگی و چرایی ذخیره داده های شما دریافت خواهید کرد. شما باید این قوانین را بخوانید و قبول کنید. افزودن نظر