اشغال ایران و ساخت سرود ای ایران

در هنگام جنگ جهانی دوم كه از سال 1939 شروع شد و تا سال 1945 ادامه پیدا كرد،‌ ایران خودش را بی طرف اعلام كرد. اما به بی طرفی کشورمان احترام گذاشته نشد و سربازان شوروی سابق و انگلیس ایران را اشغال كردند. دولت قدرتش را از دست داد و كشورمان را بیگانگان در دست گرفتند. در این شرایط شور میهن پرستی مردم را فراگرفت.
حسین گل گلاب استاد دانشگاه تهران یكی از افرادی بود كه این وضعیت به شدت متأثرش کرده بود. در نتیجه وی در سال 1323 شعر میهن پرستانه ای به نام «ای ایران» را می سراید كه به یکی از مشهورترین سرودهای میهن پرستانه ایران تبدیل می شود. این شعر این گونه شروع می شود:
ای ایران ای مرز پرگهر
ای خاکت سرچشمه ی هنر
دور از تو اندیشه بدان
پاینده مانی و جاودان
ای دشمن! ار تو سنگ خاره ای من آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم…
درباره این كه گل گلاب چگونه این شعر را سراییده داستان های زیادی وجود دارد. از جمله این كه در شهریور ۱۳۲۳که نیروهای انگلیسی و دیگر متفقین تهران را اشغال کرده بودند،حسین گل گلاب می بیند سربازی انگلیسی در حال کتک زدن و فحش دادن به یک بقال ایرانی است. حتی سرباز انگلیسی به یک افسر نظامی ایرانی هم که وارد ماجرا می شود، سیلی محکمی می زند. گل گلاب، با مشاهده این صحنه، با چشمان اشک آلود به دیدن روح الله خالقی، موسیقی دان مشهور، می رود و ماجرا را تعریف می کند و می گوید: «کار ما به اینجا رسیده که سرباز اجنبی توی گوش نظامی ایرانی می زند؟»
روح ا... خالقی به او می گوید: ناراحتی تأثیری ندارد بیا کاری کنیم و سرودی بسازیم.
همان جا گل گلاب شروع به زمزمه شعری می کند و وقتی آن را كامل می كند خالقی موسیقی اش را می سازد. بنان خواننده مشهور آن زمان نیز آن را می خواند. ظرف یک هفته، تصنیف ای ایران با یک ارکستر بزرگ ساخته می شود.
داستان دیگر از قول خود گل گلاب نقل شده. وی گفته است: در سال 1323 خورشیدی هنگامی كه با مرحوم روح الله خالقی در خانه نشسته بودیم، صدای پای سربازان اشغالگر روس و انگلیس كه در كوچه های تهران راه می رفتند، رعشه بر اندام هر میهن پرستی می انداخت. تحت تاثیر قرار گرفتم و این سرود (ای ایران) را ساختم و استاد خالقی هم آهنگ آن را تنظیم كرد که با همه مخالفت ها بر دل و جان مردم نشست.
ویژگی شعر «ای ایران» این است که تمام واژه های آن فارسی است و واژه های بیگانه به آن راه نیافته است. سرود در فضایی حماسی هم ساخته شده است. گفته می شود که ملودی اصلی و پایه ای این شعر از برخی نغمه های موسیقی بختیاری که فضایی حماسی داشته گرفته شده است.