توضیحی برای ترس های غیرمنطقی

تاكنون شماری از كتاب های علمی با موضوع «ادراك غیرمنطقی خطر» به چاپ رسیده است. این كتاب ها می گویند كه چرا بعضی از افراد از واكسن، اشعه ناشی از تلفن های همراه و برخی دیگر از مؤلفه های دنیای جدید می ترسند در حالی كه علم می گوید این موارد آن طور كه آنها فكر می كنند خطرناك نیست. همچنین این كتاب ها می كوشند توضیح دهند چرا ما از تغییرات آب و هوایی، چاقی و یا باكتری های مقاوم در مقابل آنتی بیوتیك ها یا خطرات دیگری كه علم به عنوان تهدیدهای عظیم سلامتی و ایمنی تشخیص داده نمی ترسیم؟
این قبیل كتاب ها خطرات ناشی از ترس بیش از حدمان از برخی موضوعات و ترس نداشتنمان از بعضی دیگر كه داد می زنند «مراقب باش» را گوشزد می كنند. اما برای كم كردن این خطرات توصیه ای ندارند. این عقیده دیوید روپیك كارشناس شناخته شده در زمینه «ادراك خطر» و استاد دانشگاه هاروارد است. به گفته وی ما برای كاهش این خطرات لازم است كاری بیش از مشاهده و شكوه از این كه ترسمان با واقعیت منطبق نیست انجام دهیم. لازم است بفهمیم اشتباهمان كجا است و چرا درك درستی از خطر نداریم. وی می گوید:«اگر می خواهیم خطرات ناشی از آن چه من شكاف ادراكی می نامم را كاهش دهیم، لازم است ریشه های ادراك خطر را بفهمیم. بدانیم چقدر موردی خطر دارد و چرا ترس های ما همیشه با واقعیات منطبق نیست.»
به گفته روپیك تاكنون هر مؤلفی یك جنبه از این موضوع را بررسی كرده است. برخی رسانه ها را سرزنش می كنند و بعضی دیگر كوتاهی دولت ها و مراكز تعلیم و تربیت، جوامع علمی و تعصبات شناختی را مثال می زنند. اما شواهدی كه در علم روانشناسی وجود دارد خیلی غنی تر است و توضیحات جزء به جزء بسیار بیشتری را در زمینه این كه چرا ترس ها اغلب با واقعیات منطبق نیستند ارایه می كند.
روپیك می افزاید:«خود خطر را می توان اندازه گیری، مطالعه و واقعاً توصیف كرد. اما ادراك ما از خطر ذاتاً ذهنی است. ما به طور ناخودآگاه صافی های ذاتی و روانی را مورد استفاده قرار می دهیم كه به ما كمك می كند درباره خطر حدس هایی بزنیم.» به این ترتیب قبل از هر چیز لازم است بكوشیم مقابل تفسیرهای هر روزه مان از خطر خود را مصون نگه داریم. درواقع كار بسیار سختی است كه با تركیبی از واقعیات و احساسات به خطر پاسخ دهیم.
روپیك با استناد به چهار دهه تحقیقات رواشناسی به مجموعه ای از ویژگی های احساسی و مؤثر اشاره می كند كه برخی خطرات را برای بعضی از افراد ترسناك تر از دیگران می كند. این ویژگی ها شامل نامعلوم بودن، بی اعتمادی، احساس نداشتن حق انتخاب (در موردی مثل واكسیناسیون)، ساخته دست انسان بودن (در مقابل طبیعی بودن) و قرار دادن خطرات در مقابل مزایا است (به عنوان مثال هنگامی كه ترس از بیماری ها حذف می شود فواید آن نادیده گرفته می شود و در نتیجه ترس از واكسن افزایش می یابد.) روپیك نتیجه می گیرد ما باید بپذیریم كه همیشه از جانب شكاف ادراكی در معرض خطریم. به جای شكوه هم لازم است بكوشیم به شیوه ای عقلانی از پس خطرات ناشی از بی ادراكیمان برآییم. خط مشی ها، تشویق ها، وسایل ارتباط جمعی و تعیلم و تربیت هم به ما كمك می كند با این خطرات مقابله كنیم.
نامعلوم و مشكوك بودن: موقعی كه چیزی برای ما نامعلوم است،‌ نظیر وضعیتی كه والدین با بچه های اوتیستی دارند،‌ هر چیزی كه به پرسش های ما پاسخ می دهد را می قاپیم. چراكه احساس دانستن به ما احساس كنترل اطمینان بخش می دهد. كنترل برای هركسی كه ترسیده، نگران و یا مشكوك است حیاتی است.
اعتماد: موقعی كه مسئولان (پرستاران، بنگاه ها و ...) ترس ما را رد می كنند، اعتمادمان به آنها كمی شود و مقاومتمان بالا می رود. به عنوان مثال والدین بچه های اوتیستی به وسیله كارمندان و مسئولان رد می شوند. درحالی كه گمان می كنند دولت باید به آنها و بچه هایشان احساس سلامت و ایمنی بدهد. ولی هم به وسیله علم و هم از سوی پزشكان این والدین غیرمنطقی، احساسی و نادان نامیده می شوند. این امر به شكل بدی به اعتمادشان صدمه می زند و موقعی كه اعتماد پایین می آید، مقاومت در مقابل اطلاعات واقعی نسبت به اطلاعات غیر قابل اعتماد بالا می رود.
انتخاب: وقتی خطری به ما تحمیل می شود احساس می كنیم این خطر ترس آورتر از موقعی است كه ما خودمان آن خطر را انتخاب می كنیم. برای بسیاری از مخالفان واكسیناسیون  احساس غیرارادی بودن و  انتخاب نكردن مهم است. به عنوان مقال باربارا لوفیشر، مخالف واكسیناسیون می گوید:«نبرد ما نبرد انتخاب بین آزادی و سلامت است.»
ساخته دست انسان یا طبیعی بودن: واكسن ها ساخته دست انسانند (برخلاف موادی كه تنها از مواد طبیعی ساخته شده اند) و ترس از خطرهای مصنوعات ساخت بشر بیشتر از مواد طبیعی است. به عنوان مثال مادری می گوید كه او از سرخك بیشتر از واكسن برای بچه اش می ترسد، به خاطر این كه سرخك طبیعی است.
خطرات در مقابل مزایا: ترس از واكسن ها هنگامی زیاد می شود كه فواید واكسن كم به نظر می رسد و ترس از بیماری ها حذف می شود. اما وقتی بیماری هایی مثل سرخك و سیاه سرفه برمی گردد، ترس از این بیماری ها بالامی رود و كسانی را كه ضد واكسیناسیون هستند را برمی گرداند. این مثالی از چگونگی خطرات است كه می تواند به ادراك های متفاوت منتهی شود و صرفاً براساس واقعیات نیست.
به این ترتیب دلیل اصلی این كه چرا ترس های ما بعضی وقت ها با واقعیات جور در نمی آید، را باید در روانشناسی بسیار قدیمی غریزی/ احساسی جست وجو كرد كه به ما در ادامه حیات كمك می كند. جای تعجب اندكی دارد كه ادراك ما از خطر كه به وسیله این احساسات بیدار شده ، چنان شدت داشته باشد و به گونه ای چنین عمیق مقاومت كند.

چه چیزی موجب واكنش های خشن و ارتكاب قتل می شود؟ تحلیل علمی شورش های انگلیس