بررسی عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی

مقاله

نهمين كنفرانس آموزش رياضي ايران 

جمع آوري و ترجمه:ملودي دوكا 

دانشگاه آزاد اسلامي تهران دانشكده ي علوم و تحقيقات 

مقدمه: 

اصول رياضيات الفباي زباني است كه خداوند جهان را با آن نوشته است و بدون كمك آنها درك يك كلمه هم غير ممكن است و انسان بيهوده در راهروهاي تاريك و پر پيچ و خم سرگردان است. (گاليله )  به منظور انتقال الفباي اين زبان از هر نسل به نسل بعدي مطالعات و تحقيقاتي صورت گرفته كه در اين مقاله به برخي از آنها اشاره مي شود.در اكثر جوامع براي پيشرفت در هر موضوعي تحقيقاتي انجام شده و يا نتايج حاصل از تحقيقات و مطالعات در جوامع ديگر با هم مقايسه مي شوند . از ميان نتايج بدست آمده روش و رويكردي كه بهترين نتيجه را داشته انتخاب شده ، بررسي و تغييرات لازم متناسب با فضاي آن جامعه روي آن صورت مي گيرد، آنگاه آن روش يا رويكرد در آن جامعه به كارگرفته مي شود. به اين ترتيب است كه جوامع با گذشت زمان پيشرفت مي كنند. هر جامعه اي براي رشد و پيشرفت نياز به رشد و پيشرفت اجزاي تشكيل دهنده اش دارد. 

ايجاد تحول در سيستم آموزشي 

پيشرفت تحصيلي رياضيات مي تواند يكي از عوامل مهم و موثر در پيشرفت جامعه باشد، كه اين پيشرفت نيازمند تغييرات در سيستم آموزشي است . مسلما ايجاد تغييرات كار آساني نخواهد بود . به عنوان مثال به گفته ي دكتر سيد محمد رضا هاشمي موسوي ( كاشف فرمول اعداد اول ) بايد در سيستم آموزشي ما تحول ايجاد شود و كتابهاي درسي بايد به صورت كارگاهي در بيايند . با مقايسه سيستم آموزشي كشورهاي توسعه يافته در مي يابيم كه كتابهاي درسي آنها از نظر محتوا ساده تر است و حدود 70درصدوقت دانش آموزان شان در كارگاه يا آزمايشگاه   مي گذرد و اصلا اگر يك نفر بخواهد بيش از حد در كلاس به تئوري بپردازد آنها نمي پذيرند. فرق ديگر اين كشورها با ما اين است كه آنها در مقطع ابتدايي از زبده ترين كارشناسان استفاده مي كنند در حالي كه ما معمولا معكوس عمل مي كنيم. 

در كشور ما اكثر آنچه آموزش داده مي شود رياضي محض است و كاربردي نيست. در اين قبيل علوم بايد تنوع و جذابيت ايجاد شود ، بايد به سراغ چيزهايي برويم كه ملموس بوده و در زندگي كاربرد داشته باشد.   

براي ايجاد چنين تحولي نياز است به نكات فراواني توجه شود، به عنوان مثال: زمان لازم براي تدريس به صورت كارگاهی، محيط مناسب و فضاي كافي ، نيروي كارآزموده و مباحث و موضوعات مناسب و .... 

مسلما با توجه به زمان اختصاص يافته براي هر واحد درسي رياضي و با توجه به مباحثي كه بايد در اين زمان محدود تدريس شود، تبديل كلاس درس به صورت كارگاهي امكان پذير نمي باشد. پس لازم است در اينجا براي بوجود آوردن چنين تغييري ، رويكرد كلي سيستم را به طور كلي تغيير دهيم .يعني به جاي استفاده از رويكرد موضوعي- ديسيپليني در سيستم آموزشي از رويكرد شناختي استفاده كنيم .مثلا به جاي آنكه تنها 5 دقيقه از كل وقت كلاس را صرف يك مساله كنيم (مانند آنچه در آموزش مدارس آمريكايي رخ مي دهد ) يك زمان 40 دقيقه اي را به يك يا دو مساله اختصاص دهيم .(مانند آنچه معلمان ژاپني انجام می دهند.)  

با وجود آنكه تغيير رويكرد يك سيستم آموزشي نه تنها كار ساده اي نيست بلكه بسيار دشوارنيز هست ، مي تواند گامي به سوي پيشرفت تحصيلي رياضيات باشد. 

علاوه بر تغيير رويكرد سيستم آموزشي عوامل ديگري نيز هستند كه با استفاده از آنها مي توان تحولي در يادگيري رياضي ايجاد كرد و موجبات پيشرفت تحصيلي رياضي را فراهم كرد.كه در اينجا به دو مورد از آنها اشاره مي كنيم : 

1-       گروه هاي يادگيري كوچك  

2-      يادگيري مشاركتي  

- گروه هاي كوچك يادگيري: 

گروه هاي كوچك يادگيري يكي ديگر از راهبردهاي مفيد آموزشي است كه مي تواند سبب پيشرفت تحصيلي شود. گروه كار بايد به دقت برنامه ريزي شود و اغلب نياز به يك پيش برنده (راهنما) دارد  تا پيشرفت گروه تضمين شود. علاوه بر عملكرد گروه ، يادگيري كه اتفاق مي افتد نيز بايد ارزيابي شود. مواد يادگيري به اندازه توانايي گروه براي رسيدن به هدف، اهميت دارد. گروه هاي كوچك  يادگيري موجب پيشرفت حل مساله ، تعامل متقابل ، مهارتهاي ارائه دادن و مهارتهاي ارتباطي مي شود.اين مهارت هاي عمومي به طور انفرادي به سختي پيشرفت مي كنند و نياز به تبادل نظر و تاثير متقابل با افراد ديگر را دارند.  براي ايجاد چنين گروه هايي نياز به اضافه كردن وقت  يا تغيير رويكرد سيستم آموزشي نيست .معلم مي تواند دانش آموزان را به گروه هاي 2-3 نفري تقسيم كند كه در هر گروه يك نفر به عنوان پيش برنده يا راهنما انتخاب مي شود و حل مساله با مشاركت يكديگر و راهنمايي فرد پيش برنده انجام مي شود .در اين روش معلم به طور مختصر بر عملكرد هر يك از اعضاي گروه ها نظارت داشته و گزارش كامل عملكرد گروه ها  را از افراد پيش برنده دريافت مي كند. 

- يادگيري مشاركتي 

يادگيري مشاركتي عبارت است از "راهبردي آموزشي كه  دانش آموزان را قادر مي سازد در گروه هاي ساختارمند ناهمگن براي رسيدن به هدفي مشترك همكاري كنند ، در حاليكه شخصا پاسخ گو شناخته مي شوند." اين يادگيري به دانش آموزان فرصت مي دهد مطالب آموزش داده شده را با هم تمرين كنند ، و از ساختارهاي گروهي كه منعكس كننده ي كلاس هستند استفاده كنند. در زمينه يادگيري مشاركتي اصل اساسي اين است كه ما در اين گروه با هم هستيم . ما به يكديگر كمك مي كنيم تا موفق شويم . در دروسي كه طي آنها        دانش آموزان در كار با يكديگر و كمك به هم به اهداف مشترك دست می يابند، بين دانش آموزان به هم پيوستگي مثبت برقرار است. آنان اين گونه برداشت مي كنند كه اگر همه ي اعضاي گروه در جهت هدفي مشترك با هم  كار كنند، با بازده و راندمان بهتري به اهداف مي رسند. در گذشته توجه كلاس ها به راهبردهاي مشاركتي بسيار اندك بود. با پيدايش تحقيقات بر يادگيري سازگار با مغز و هوش هيجاني لازم است كه  اهميت به كارگيري يادگيري مشاركتي در صدر توجه قرار بگيرد. 

چرا بايد مهارت هاي يادگيري مشاركتي را به كار برد؟ 

تحقيقات اخير در مورد مغز نشان مي دهند كه مغز هاي ما ارگانيسم هاي اجتماعي هستند و ما ذاتا موجودات اجتماعي هستيم . محيط ما ممكن است اين توانايي ذاتي را پرورش دهد يا آن را خنثي سازد. مدارسي كه راهبردهاي يادگيري مشاركتي را مورد تشويق قرار مي دهند ، در ما نياز حس همكاري را ايجاد مي كنند. از آن جا كه دانش آموزان با توانايي هاي ارتباطي گوناگوني به مدرسه مي آيند، لذا براي اثر بخشي يادگيري مشاركتي در كلاس بايد ساختارهايي در نظرداشت كه موفقيت آن را تضمين كنند.   

شرايطي كه يادگيري مشاركتي را بوجود مي آورد.: 

1- يادگيري دانش آموزان در گروه هاي كوچك 2-6 نفري صورت مي گيرد.

2– تكيه دانش آموزان به طور متقابل و موثر به يكديگر و به كل كار گروهي، در روند يادگيري الزامي است. 

3 – محيط يادگيري به همه ي اعضاي گروه ، فرصتي برابر ارائه مي دهد كه با يكديگر در رابطه با اعمال يادگيري تعامل متقابل داشته باشند . و آنها را تشويق مي كند تا به شيوه هاي گوناگون تبادل نظر كنند . براي مثال به شكل كلامي . 

4- هر يك از اعضاي گروه مسئوليتي در قبال همكاري با كار گروهي دارد و روي هر يك از اعضاي گروه براي پيشبرد فرايند يادگيري گروه حساب مي شود .   

يادگيري مشاركتي و تكنولوژي 

يك نتيجه ي طبيعي يادگيري مشاركتي ، پيوستن و جفت شدنش با تكنولوژيي است كه اين فرصت را براي يادگيرنده فراهم مي كند كه پلي بين زمان و فاصله بوجود آورد.(آموزش از راه دور را ممكن ميسازد.) 

انواع يادگيري مشاركتي و ويژگي هايشان : 

1- يادگيري مشاركتي رسمي : 

-   معلم برنامه ريزي مي كند  . 

-  به يادگيرندگان قوانين و اهداف روشني داده مي شود . 

-  يادگيرندگان كنترل مي شوند . 

-  يادگيرندگان به بازتاب و انعكاس در همكاري هاي گروهي ، فردي ، كاري تشويق مي شوند. 

2- يادگيري مشاركتي غيررسمي : 

-    گروه ها موقتي با اهداف كوتاه مدت هستند. 

-    ساختار گروه مهم است. 

3- كروهاي پايه 

-  طولاني مدت هستند .(چند ماه تا يك سال) 

- حمايت جامع براي موفقيت هاي علمي كامل صورت مي گيرد. 

4- مباحثه علمي 

-    بوجود آوردن مباحثه بين دانش آموزان 

-    بيان داشتن كار و تكليف براي هريك ازدو طرف  مباحثه 

-    ايستادگي در برابر سوالات با نظرات متفاوت 

-     رسيدن به توافق و پاسخ مشترك . 

فوايد گروه هاي مشاركتي: 

1-       افزايش كارايي افراد. 

2-      افرايش حافظه . 

3-      انگيزش افزون تر . 

4-      پيشرفت سريعتر در حل مساله .  

جمع بندي: 

همان طور كه بيان شد با مشاهده ي نتايج استفاده از يك راهبرد آموزشي بخصوص، در كشور هاي پيشرفته و ايجاد تغييراتي متناسب با سيستم آموزشي خودمان مي توانيم تحولي عظيم در جهت پيشرفت يادگيري رياضي بوجود آوريم.كه تبديل كلاس هاي رياضي به صورت كارگاهي ،استفاده از گروه هاي كوچك در كلاس رياضي و يادگيري مشاركتي مي توانند از جمله ي اين تغييرات باشند.

منابع: 

1-سهند حزين.1386 بايد در سيستم آموزشي ما تحول ايجاد شود . مجله موفقيت (شماره118نيمه اول ارديبهشت 86) مصاحبه با دكتر محمد رضا هاشمي موسوي صفحه ي 61 

2- Clements. Mathematics Education Research: Past,    Present &Future

 3-دونا واكر تايلستون. (1386)مديريت كلاس و كلاس داري.مترجمان:علي اسماعيلي و بهمن ابراهيمي 

 4-http://en.wikipedia.org/wiki/small_group_learning

 5-http://en.wikipedia.org/wiki/cooperative_learning

 6-www.cooperative learning in mathematics.com

کارشناسی ارشد محاسبات نرم -ساختارهای جبر منطقی چرا ریاضیات یک مرحله مهم برای موفقیت کودکان می باشد