چرا باید قوانین کپی رایت را جدی بگیریم؟

هر چه قوانين بيشتري در زمينه حفظ حقوق مالكيت معنوي تصويب شود و اين قوانين ضمانت اجرايي بيشتري پيدا كنند و هر قدر در زمينه احترام گذاشتن به حقوق مالكيت معنوي و قوانین مربوط به کپی رایت كار فرهنگي و تبليغاتي انجام شود، بيشتر به نفعمان خواهد بود.
هرچند كه كشور ما در مبارزه با نقض قوانين كپي رايت در مراحل پيشرفته اي نيست، ولي در كشورهاي پيشگام در اين زمينه هم حفظ مالكيت معنوي پيچيدگي هاي زيادي دارد. به عنوان مثال همين حالا ايجاد و اجراي قوانين در زمينه حفظ مالكيت معنوي در حوزه اينترنت با كش و قوس هاي فراواني همراه است. در اين مسير تجربيات آنها در حفظ مالكيت معنوي و روش هاي به كار گرفته شده به وسيله آنها و سود و زيان هايشان بسيار به كار ما مي آيد.
به عنوان مثال در كشور آمريكا با وجود سخت گيري هاي زياد، كپي غيرمجاز كتاب ها در سايت هاي اينترنتي از معضلات حقوق مالكيت فكري است و در اين زمينه شكايات زيادي به نظام قضايي مي شود. آمريكايي ها به محض مواجه شدن با اين موضوع سايتي كه بدون اجازه آثار نويسنده را كپي مي كند را فيلتر مي كنند. هر چند كه بايد انتظار داشت كه با فيلتر شدن يك سايت، سايت هاي ديگري جاي آنها را مي گيرند. اما با وجود قوانين و ضمانت اجرايي براي آنها نويسندگان مي دانند كه مي توانند از كساني كه آثار آنها را بدون اجازه يا پرداخت حق كپي رايت منتشر مي كنند، شكايت كنند و مسببان اين قبيل سرقت ها با مجازات مواجه مي شوند. طبيعي است كه در مورد كتاب هايي نظير هري پاتر كه مورد توجه عامه مردم قرار مي گيرند، احتمال بيشتري دارد كه قوانين مربوط به حفظ حقوق مالكيت معنوي نقض شود.
همراه كردن جريمه نقدي با فيلتر كردن سايت هاي متخلف از جمله بحث هايي است كه مدتي است فرانسوي هاي مخالف و موافق را به بحث و جدل واداشته است. علت جدي بودن بحث ها اين است كه در سال هاي اخير كپي هاي غير مجاز بيش از يك و نيم ميليارد دلار به اقتصاد فرانسه خسارت زده است.
در انگليس قطع خدمت رساني به كاربراني كه محتواهايي را بدون پرداخت كپي رايت به اشتراك مي گذارند با مقاومت شركت هاي سرويس دهنده اينترنت مواجه شده. چرا كه آنها مي ترسند تعداد مشتركانشان كاهش يابد. ولي كپي كردن فيلم از طريق اينترنت به يك رفتار رايج در انگليس تبديل شده كه صداي معترضان و به دنبال آن واكنش دولت را به همراه آورده است. اين در حالي است كه دولت سوئد اين قوانين را با وجود كاهش ترافيك شبكه و اعتراض شركت هاي ارايه كنند خدمات اينترنتي به اجرا درآورده.
آمار سرقت ها و كپي هاي غير قانوني در آسيا و نيز منطقه خاورميانه حتي رقم به مراتب بيشتري را نشان مي دهد. تا حدي كه در اين كشورها كپي هاي غير قانوني از روي نرم افزارها ضرر بسيار بيشتري را نسبت به كشورهاي پيشرفته به خرده فروش ها وارد كرده است. هم اينك براساس قوانين كشور امارات پليس مي تواند به مراكز استفاده كننده از نرم افزارهاي غيرقانوني حمله كند و رايانه آنها را ضبط كند.
در سال هاي اخير در كشور ما هم اعتراضات به نقض حقوق مالكيت معنوي با اعتراضات و واكنش هايي از جانب مسئولان همراه بوده است. بيشترين موارد اعتراض مربوط به كپي هاي غيرمجاز از روي فيلم ها بوده و مدتي است كه دامنه اعتراضات بخش موسيقي را هم دربرگرفته است. شكسته شدن قفل نرم افزارها هم زيان زيادي به شركت هاي توليد كننده وارد كرده و با وجود متخصصان زياد و باهوش در اين زمينه، اين صنعت از رشد مورد نظر برخوردار نبوده است. كپي برداري سايت ها از روي مطالب يكديگر نيز به معضلي در سطح اينترنت تبديل شده و روند توليد مطالب مفيد و علمي را كند كرده است.
طبيعي است كه وجود ضمانت اجرايي براي قوانيني كه براي حفاظت از حقوق مالكيت معنوي تصويب مي شود و داشتن سرعت عمل در برخورد با اين جرايم و افزايش فرهنگ عمومي مي تواند به حفظ حقوق مالكيت معنوي كمك زياد كند.
در كنار نيازي كه به تدوين و تصحيح و كارآمد كردن دايمي قوانين مربوط به حقوق مالكيت معنوي احساس مي شود، لازم است در عرف هم كپي برداري هاي غيرمجاز زشت تلقي شود. به عنوان مثال اگر كساني كه از روي نرم افزارها كپي مي كنند احساس نكنند كه اين كار رفتاري مذموم است و يا مزاياي خريد نرم افزارهاي اصل بر آنها روشن نشود و در كنار آن با متخلفان به طور جدي برخورد نشود، نمي توان اميدوار بود كه مشكل كپي هاي غير مجاز تنها با تدوين قانون حل شود و يا بحث چنان جدي گرفته شود كه نياز به قوانين تكميلي تر احساس شود.
هم از نظر قانون و هم از نظر مردم لازم است كه نرم افزار يا هر توليد رايانه اي ديگري جزو اموال افراد درنظر گرفته شود و سرقت از آنها دزدي از اموال افراد تلقي شود. همچنين لازم است كه به تدريج ترس ما از هزينه كردن براي نرم افزارهاي اصل در بازارهاي جهاني بريزد. وگرنه وقتي مردم كپي كردن از نرم افزارهاي خارجي را بد ندانند، طبيعي است كه هنگام كپي كردن نرم افزارهاي ساخت داخل هم آن را كاري قبيح نمي دانند.
حتي برخي از شركت هاي موفق به اين نتيجه رسيده اند كه به نفع آنها است كه با قيمت هاي گران اصل يك نرم افزار را از بازارهاي جهاني تهيه كنند.
مدير يكي از اين قبيل شركت ها مي گويد:«در ابتدا به نظر مي رسد كه قيمت اين نرم افزارها بار زيادي براي شركت است. ولي به ما ثابت شده كه چنين نيست. چرا كه ما با استفاده از اين نرم افزارها با مشكلي مواجه نمي شويم، در صورت خرابي از خدمات آنها هم استفاده مي كنيم و در نتيجه كارمان را به موقع تحويل مي دهيم. چيزي كه در دنياي كسب و كار امروز اهميت زيادي دارد. در حالي كه با بسياري از شركت ها برخورد كرده ايم كه چون از نرم افزارهاي اصل استفاده نكرده اند، سيستم هاي آنها دچار مشكل و كارشان با تأخير همراه شده و اين اتفاق ممكن است چند بار هم برايشان رخ داده باشد كه هزينه زيادي را به خاطر اتلاف وقت و تعميرات احتمالي به آنها تحميل كرده است».
در واقع تجربه كشوري نظير هند ثابت مي كند كه احترام به حقوق مالكيت معنوي آن چنان هم كه ما گمان مي كنيم به ضررمان نيست. قطعاً مردم هند يا همه شركت هاي هندي ثروتمندتر از مردم يا شركت هاي ما نيستند ولي با احترام به قوانين حفظ حقوق مالكيت معنوي خود را شركاي قابل اعتمادي در سطح جهاني نشان داده اند. آنها سرمايه گذاري هاي زيادي در اين زمينه جذب كرده اند و اينك به يكي از برجسته ترين قدرت ها در زمينه توليد نرم افزار تبديل شده اند.
در دنياي نشر هم وضع به همين منوال است بسياري از انتشاراتي احساس مي كنند كه با اجراي قوانين مربوط به حقوق مالكيت معنوي در زمينه نشر صدمه مي بينند. چراكه ناچارند پول زيادي را براي حق مالكيت بپردازند. اما انتشاراتي هايي هم هستند كه چنين كاري را آغاز كرده اند و با رعايت حقوق مالكيت معنوي وارد بده بستان در عرصه بين المللي شده اند. آنها از رهگذر اين بده بستان ها توانسته اند برخي از آثارشان را هم به انتشاراتي هاي خارجي بفروشند. رعايت قوانين مربوط به حقوق مالكيت معنوي شايد سرانجام به وضع نابسامان در زمينه وجود ترجمه هاي متعدد، با اسامي مختلف از يك اثر خاتمه دهد.
عرصه ديگري نيز كه به خاطر رعايت نكردن حقوق مالكيت معنوي رشد زيادي نكرده است حوزه اينترنت است. ما در بسياري از كشورها شاهديم كه در سايت هاي اينترنتي انبوهي از مطالب توليدي وجود دارد. طبيعي است كه توليد مطالب در عرصه اينترنت به پيشرفت علمي و سريع تر شدن انجام كارهاي علمي و تحقيقي كمك زيادي مي كند. اما در سايت هاي فارسي زبان اين عرصه رشد مورد انتظار را نداشته است. دليلش اين است كه سايت ها و وبلاگ ها مطالب توليدي يكديگر را سرقت مي كنند. بسياري از اين قبيل سايت ها با همين روش بازديدهاي بالاي صد هزار نفر براي خود جور كرده اند و از سوي سايت هاي مختلف نام آنها به عنوان منبع مطلب ذكر مي شود.
يك فعال در عرصه اينترنت مي گويد:«نكته جالب اين است كه برخي از سايت ها و وبلاگ ها با افتخار فعاليت در عرصه اينترنت را امري ساده ذكر مي كنند. چراكه با كپي كردن از روي سايت ها و وبلاگ هاي ديگر مي توانند سايت يا وبلاگ خود را پر كنند. در حالي كه آنها نه تنها چيزي به علم و دانايي هموطنانشان اضافه نمي كنند، بلكه انگيزه كار از ديگران را هم سلب مي كنند. آنها با سرقت مطالب سايت هاي ديگر كه گاهي حتي بدون ذكر منبع و نام نويسنده انجام مي دهند، سايت هاي توليد كننده مطلب را بي انگيزه كرده و روند توليد مطالب مفيد براي خوانندگان ايراني را كند مي كنند. به خاطر همين اين عرصه نياز به حمايت قانوني و فرهنگي و حتي توجه به ايجاد تشكل صنفي دارد. بر اينها بيفزاييد كه برخي از سايت ها امكان دانلود غيرقانوني موسيقي را نيز به وجود آورده اند و به حقوق توليد كنندگان موسيقي آسيب زيادي مي رسانند».
كپي رايت حوزه هاي ديگر و پيچيده تري را هم در برمي گيرد. ولي تمام اين حوزه ها در اين نكته مشتركند كه حقوق آفريننده در هر شرايطي لازم است محترم شمرده شود و سرقت هر ايده يا كاري تفاوتي با سرقت اموال افراد ندارد.

آیا به منظور ثروتمند شدن، باید برای پول کار کرد؟ دولت الکترونیک چیست؟