سه تار چیست؟

"سه تار" یکی از قدیمی ترین سازهای ایرانی است و صدایی ظریف و دلنشین دارد. به نظر می رسد که این ساز از خانواده "تنبور" بوده با این تفاوت که تنبور را با چهار انگشت دست راست (بدون شست) به صدا می آورند ولی در سه تار، ناخن سبابه عمل مضراب را انجام می دهد. سه تار در شکل کنونی آن از بعد از اسلام در ایران رواج یافته و پرده بندی و تکنیک خاص آن با موسیقی دستگاهی شکل گرفته است.
 لازم به ذکر است که تنبور از سازهای کهن (پیش از اسلام) در ایران است که نزد اقوام مختلف با تفاوت هایی یافت می شود.
همان گونه که از نامش بر می آید، سه تار (تا قرن گذشته) دارای سه سیم بوده است. یکی از عارفان بزرگ به نام  مشتاقC (متولد کرمان، وفات 1206 ه.ق.) سیم هنگام (سیم سوم) را به آن اضافه کرد و از آن زمان به بعد، این ساز چهار سیمه شد. برخی سیم اضافی را "سیم مشتاق" می گویند. سیم هنگام (سوم) معمولاٌ هم صدا با سیم اول (DO) کوک می شود که در بعضی از دستگاه ها و آوازها تغییر می کند. سیم چهارم نیز یک اکتاو بم تر از هنگام به صورت معمول کوک می شود.
روح الله خالقی در کتاب "سرگذشت موسیقی ایران" بیان می کند که سیم های تار اقتباس از سه تار است ولی برای این که صدا قوی تر شود سیم های اول و دوم (زرد و سفید) را جفت بسته اند و پنج سیم پیدا کرده است و سیم ششم نیز چنان که معروف است بعدها به وسیله غلام حسین درویش از روی سه تار به آن اضافه شده است.
خالقی از نوازنده ای در دوره صفویه به نام استاد شهسوار چهارتاری نام برده و معروف است که شیخ حیدر که یکی از مؤسسین این سلسله می باشد مخترع "چهار تار" است. هم چنین گویند شخصی به نام رضاء الدین شیرازی، "شش تار" را اختراع کرد.
خالقی در ادامه از ساز "دو تار" نام می برد که از نوع تنبور و سه تار بوده و نواختن آن در میان ترکمن های دشت گرگان معمول است.
هر چند آثار مکتوب گرانقدری در باب موسیقی و ساز شناسی از بزرگ ترین فلاسفه و موسیقی دانان دوره اسلامی بر جای مانده است، اما تا جایی که می دانیم آموزش موسیقی علمی در ایران، هم چون دیگر کشورهای مشرق زمین از روزگار باستان تا ابتدای سده حاضر به صورت شفاهی و سینه به سینه بوده است. روش آموزش شفاهی را اصطلاحاً "سینه ای و گوشی" نیز گفته اند.
روش آموزش سه تار نیز به صورت سینه به سینه بوده است. در بیش از نیم قرن گذشته کتاب هایی برای آموزش تار چاپ شد که نام سه تار نیز در کنار نام تار در صفحه عنوان بسیاری از این کتاب ها آمده یا فقط نام سه تار به انتهای نام کتاب های دستور تار افزوده شد، بی آن که توجه خاصی به تکنیک سه تار در آنها شده باشد. به دلیل همین نقش فرعی که برای سه تار قائل شده بودند، به ظرایف این ساز - که از محبوب ترین سازهای ملی ما می باشد- توجه نمی شد.
همین طور این ساز به علت حجم کم صوتی جهت شرکت در ارکستر مناسب شناخته نمی شده و در حقیقت از دور آموزش سیستماتیک کنار گذاشته شده بود. با وجود این که پرده های تار و سه تار یکسان است و سیم ها معمولاً به یک ترتیب کوک می شوند، وضعیت صدا دهی (سونوریته) سه تار و تار کاملاً تفاوت دارد. بنابراین، رعایت مضراب ها و انگشت گذاری تار برای سه تار و هم چنین استفاده از بعضی کوک هایی که بر روی تار نتایج مطلوب می دهند موجب مخدوش شدن شخصیت مستقل سه تار خواهد شد. خوشبختانه، اکنون کتاب های آموزشی این ساز، به کوشش اساتید و به صورت مجزا وجود داشته و تدریس می گردد.

روز بین المللی نوروز هنر عصر رنسانس

1 نظر در مطلب "سه تار چیست؟" ثبت شده است

2

0

a

عالی

1398/09/29 05:33 ب.ظ

پاسخ به

نوشتن یک نظر

نام:	لطفا نام خود را وارد نمایید.
ایمیل:	لطفا یک آدرس ایمیل وارد نمایید لطفا یک آدرس ایمیل معتبر وارد نمایید

نظر:	لطفا یک نظر وارد نمایید
موافقم	این فرم نام، ایمیل، آدرس IP و نظرات شما را جمع می کند تا بتوانیم نظرات شما را در وب سایت پیگیری کنیم. برای اطلاعات بیشتر، قوانین و مقررات و سوالات متداول ما را بررسی کنید، در آنجا اطلاعات بیشتری در مورد نحوه و چگونگی ذخیره اطلاعات شما در اختیار شما قرار می دهیم. شما باید این قوانین را بخوانید و قبول کنید.

افزودن نظر