عاقبت تماشای فیلم های خشن

بسیارى ازافراد از صحنه هاى خشونت آمیز تلویزیون لذت نمى برند، ولى ناخواسته به تماشاى آنها مى نشینند. در واقع فیلم ها و سریال هاى خشن جذابیت و كششى براى جوانان بخصوص پسران دارد. بر اساس برخى تئورى ها، فیلم هاى خشن مى توانند باعث تخلیه روانى فرد شوند. چون فرد با شخصیت هاى فیلم احساس همذات پندارى مى كند و در نتیجه سرخوردگى هایش را با رفتارها و حركات او تخلیه مى كند. ولى نظریه هاى روانشناسى بر این موضوع هم تأكید دارند كه وقتى زمینه مساعد مثل فقر و بیكارى در جامعه فراهم باشد، پخش فیلم ها و سریال هاى خشن كه مرگ و شكنجه و... را ساده مى گیرند به افزایش خشونت و حتى الگوبردارى و تغییر شكل رفتارهاى خشن مى انجامد.
برخى فیلم هاى تلویزیونى، مرگ و قتل را ساده و حتى مضحك جلوه مى دهند و شكنجه و گروگانگیرى در آنها رایج و بى اهمیت تلقى مى شود. به این ترتیب در جامعه اى كه اكثریت جمعیت آن را جوانان تشكیل مى دهند و مشكلات اقتصادى و اجتماعى پدیده هاى رایجى است و در نتیجه زمینه پرخاشگرى مهیاست، مى توان انتظار داشت فیلم هاى خشن به افزایش جرم و جنایت دامن بزند. به عقیده كارشناسان، سوء قصد با اسلحه، قتل هاى زنجیره اى و گروگانگیرى در جامعه ایران پدیده هاى نسبتاً جدید و كم سابقه اى هستند و آنها را مى توان به الگوبردارى از صحنه هاى خشونت بار تلویزیون مربوط دانست.
دكتر نسیم مجیدى، استاد ارتباطات مى گوید: "نظریه هاى مختلفى درباره تأثیر تماشاى خشونت تلویزیونى وجود دارد. برخى نظرات حاكى از آن است كه تماشاى خشونت تلویزیونى احساسات پرخاشگرایانه تماشاگر را تحریك مى كند و وى مى خواهد آنچه را دیده، بروز دهد. اما نظریاتى هم هست كه مى گوید این فیلم ها باعث مى شود فرد احساس پالایش روانى كند و حس كند خودش آن كار را انجام داده و در نتیجه احساس پرخاشگرایانه اش تسكین یابد. در حال حاضر درجه خشونت در جامعه خیلى بالا رفته و حوادث عجیبى رخ مى دهد. به خاطر وجود تنش در جامعه، صحنه هاى خشونت آمیز تلویزیونى نمى تواند نقش تقلیل دهنده خشونت داشته باشد. عوامل تنش زا همچون افزایش فاصله طبقاتى و قشر كم درآمد باعث شده فیلم هاى خشن حالت بدآموزى پیدا كنند و تشدیدكننده خشونت شوند".
پایگاه اطلاع رسانى پلیس در سایت اینترنتى خود درباره تأثیر رسانه هاى تصویرى خود درباره تأثیر رسانه هاى تصویرى بخصوص تلویزیون از قول معاون مجتمع قضایى خانواده گفته است: "این رسانه ها مى توانند با اطلاع رسانى درست و صحیح در كاهش یا افزایش جرم و بزهكارى تأثیرگذار بوده و با فرهنگ سازى نقش خود را ایفا كنند. اما وجود اشتباهات در فیلم ها و برنامه هاى تلویزیونى باعث مى شود بسیارى از امور حقوقى زیر سؤال برود". وى استفاده از تصاویر خشونت آمیز در فیلم ها و برنامه هاى تلویزیون را عامل بروز تأثیرات منفى در شعور عمومى اجتماع دانسته است.
خشونت تلویزیونى از نظر روانى نیز تأثیرات منفى به جاى مى گذارد. مثلاً نتیجه یك تحقیق نشان مى دهد كسانى كه بیشتر تلویزیون نگاه مى كنند، احتمال بیشترى دارد كه به دیگران بى اعتماد باشند و احساس ترس و ناامنى كنند. همانگونه كه فیلم هاى خشن در بزرگسالان حالت تهاجمى ایجاد مى كند، در مورد كودكان نیز رفتارى پرخاشگرایانه را موجب مى شود.
دكتر معصومه رفیقى، روانشناس مى گوید: "بچه ها هر چیزى را كه مى بینند الگو قرار مى دهند. یادگیرى آنها بر اساس دیده ها و شنیده هایشان است. خشونت هاى فیلم حتى بچه هاى آرام را پرتحرك مى كند. آنها اگر در خیال پردازى نسبت به قهرمان احساس سمپاتى پیدا كنند، با او همانندسازى مى كنند و رفتار وى را الگو قرار مى دهند.
نمونه فیلم هاى خشن بازى هاى رایانه اى است. بچه هایى كه حس قوى مى گیرند، آنچه دیده اند را روى خواهر و برادر و همكلاسى هایشان پیاده مى كنند. چیزى كه الگو مى شود روى رفتار و بیان و شخصیت بچه اثر مى گذارد و حتى اگر وى شخصیت صبورى داشته باشد، از او آدم خشن و كم حوصله اى مى سازد. صرفنظر از بچه هاى بیش فعال كه مشكل جسمانى دارند، عده اى از بچه ها هم خودشان انرژى زیادى دارند و مى خواهند این انرژى را تخلیه كنند. بچه هاى پرتحرك بهترین روش تخلیه انرژیشان را زد و خوردى مى بینند كه از فیلم ها یاد گرفته اند. این موضوع در پسرها بیشتر است. چون اینگونه شخصیت ها در فیلم ها اغلب مرد هستند. ولى اخیراً دختران هم این نشانه ها را بروز مى دهند. زیرا در بازى هاى رایانه اى خانم ها هم وارد شده اند. در این فیلم ها عواطف مادرانه و لطیف زنان حذف مى شود".
وى مى افزاید: "خانواده هاى زیادى به من مراجعه و گفته اند فرزندشان پرخاشگر و لجباز است. وقتى بررسى مى كنیم، مى بینیم در خانه اینها، تلویزیون، ماهواره و بازى هاى رایانه اى وجود دارد. پدر و مادرها اگر فیلمى مشهور شده باشد، براى آنها تهیه مى كنند و ایشان را تنها مى گذارند كه فیلم را نگاه كنند، بدون اینكه بدانند در فیلم چه چیزهایى هست و چقدر روى بچه تأثیر مى گذارد. بازى هاى رایانه اى بچه ها را عصبى مى كند و هیجان تولید مى كند، به طورى كه آنها خشونت در پیش مى گیرند و خطرات جسمانى هم دارد، چون روى اعصاب و مغز بچه ها تأثیر مى گذارد.
ما برنامه تلویزیون را براى بچه ها حذف نمى كنیم، ولى موضوع این است كه وقتى از خانواده هایى كه به من مراجعه مى كنند مى پرسم اوقات فراغت بچه هایشان را با چه پر مى كنند و بچه ها چه برنامه هایى مى بینند، مى گویند تا آخر شب فیلم مى بینند. در حالى كه حتى در مورد سریال هاى خانوادگى خاص بزرگسالان هم كودكان همانندسازى مى كنند و از اصطلاحات آنها الگو مى گیرند".
تأثیرات مخرب صحنه هاى خشن محدود به فیلم ها نیست، بلكه در كارتون هم وجود دارد.
دكتر مجیدى مى گوید: "كارتون هاى خشن باعث مى شود بچه همكلاسى ها و همبازى هایش را كسانى ببیند كه مى تواند با آنها زد و خورد كند. این كارتون ها خشونت را دریچه نهادینه و كانالیزه مى كنند و این روند تا بزرگسالى ادامه مى یابد. مثلاً در یك كارتون با موضوع فوتبال یك فوتبالیست با پا توى دهان بازیكن دیگر مى زند و خواه ناخواه در این بازى پرطرفدار از اول خشونت به بچه آموزش داده مى شود. در این شرایط حتى اگر خانواده ها نقشى ملایم كننده داشته باشند باز هم بچه ها از محیط یاد مى گیرند. در قشر كودك و نوجوان هم تلویزیون یكى از وسایل آموزشى است.
از طرفى این تصاویر تأثیرات روانى هم به جا مى گذارند كه از جمله آنها ترس از تاریكى و تنهایى هست. در سنین كودكى نمى توان خوب و بد را از هم متمایز كرد و اگر هیچ اتفاقى هم نیفتد بچه دچار تضاد مى شود. از تأثیرات تلویزیون این است كه بچه ها در مدارس عیناً سریال ها را بازى مى كنند.یكى از كاركردهاى تلویزیون ترویج مدهاى كلامى و رفتارى است. كودكان اینها را مى بینند و همان را بازتولید مى كنند و به قالب نقش هنرپیشه مى روند. ساعت پخش این فیلم ها هم زمانى است كه كودكان و نوجوانان و جوانان اوقات فراغت دارند".
افزایش و جوان شدن سریع جمعیت، از سر گذراندن جنگ تحمیلى، بحران هاى اجتماعى و فقر به خودى خود زمینه اى به وجود آورده كه عنصر تحریك كننده اى نظیر خشونت هاى تلویزیونى مى تواند در جامعه عملیاتى شود. فیلم هاى خشن مى تواند به افراد بیمار و دچار اختلال شخصیتى هم انواع جدیدى از خشونت بیاموزد. گاهى در فیلم هاى تلویزیونى شاهد هستیم قاتل از كشتن افراد لذت مى برد و اینكه مرگ و كشتار به موضوعى ساده، جذاب و لذت بخش تبدیل شود، مطلوب نیست. كارشناسان حتى در مورد تأكید بیش از حد بر مجازات بزهكاران نیز هشدار مى دهند.اسدى معاون مجتمع قضایى خانواده در همان سایت پایگاه اطلاع رسانى پلیس گفته است: "نباید در رسانه ها به سزاى یك جرم یا بزه اشاره بیش از حد كرد. بلكه علل و عواملى كه باعث به وجود آمدن آن سارق یا بزهكار شده است را باید مورد توجه قرار داد".
على رستمى كارشناس ارتباطات مى گوید: «این كه در مجموع تلویزیون به سمت فیلم هاى خشن مى رود به خاطر محدودیت هایى است كه در مورد پخش برنامه ها دارد. بنابراین به سمت پخش برنامه هایى مى رود كه بدون توجه به تأثیر آنها روى مخاطبان و بویژه جوانان، همان لحظه بیننده را جذب مى كند. البته زمینه تولید فیلم هاى خشن هم در دنیا كم نیست. تلویزیون ایران این فیلم را معمولاً به صورت بسته (Package) از كشورهاى مختلف مى خرد. گزارش مركز مطالعات و تحقیقات سیما تأثیر خشونت  تلویزیونى بر مخاطبان را تأیید كرده. شواهد حاكى است این برنامه ها روى شیوه كار كسانى كه كار خلاف انجام مى دهند تأثیر گذاشته. تعداد آدم ربایى ها افزایش یافته، خیلى از مفاهیم وارد جامعه خلافكاران شده و آنها از این فیلم ها ایده مى گیرند.
افزایش استفاده از سلاح و نیز اشكال مختلف جنایت چكیده این تأثیرات است. در خارج اگر چنین فیلم هایى پخش مى شود، در كنار آن فیلم هایى نمایش داده مى شود كه مردم را آرام مى كند. اما در ایران چنین فیلم هایى نمایش داده نمى شود. در ایران فرهنگى هم كه براساس آن والدین كودكان و نوجوانان را از دیدن فیلم منع كنند وجود ندارد. امكانات هم وجود ندارد. در كشور ما بویژه در شهرستان ها یك خانواده پرجمعیت تنها یك تلویزیون دارد و همه یك فیلم را نگاه مى كنند. در بین اینها مى تواند كودك و نوجوان هم وجود داشته باشد. در جامعه اى مثل جامعه ما كه فقر اجتماعى و اقتصادى زیاد است، خشونت سریع جا باز مى كند. در حالى كه در كشورهاى دیگر محدود به طبقه و قشر خاصى است.
از طرفى در ایران چون تفریحات مناسب دیگرى نیست، تلویزیون تأثیرگذارتر است. با این وضعیت ما در شبكه هاى تلویزیونى نیاز به سیاستگذارى داریم تا مشخص شود باید چه نسبتى از برنامه ها را به شادى، چه میزان به خشونت، چه نسبتى به برنامه هاى علمى و عاطفى و ... اختصاص داد وگرنه خشونت به بخش مسلط برنامه ها تبدیل مى شود در حالى كه چیز دیگرى هم براى خنثى كردن این نسبت عرضه نمى شود. در این شرایط جوانان كه در معرض التهابات جهانى هستند راهكارهاى فیلم ها را عملیاتى مى كنند. نحوه مقابله با این شرایط این است كه زمینه اجتماعى و اقتصادى خشونت را در جامعه از بین ببریم و فرهنگى ایجاد كنیم كه مردم به سمت خشونت نروند. همچنین فیلم هاى كلاسیك و خوبى كه جامعه طبیعى توأم با دوستى را نشان مى دهند جایگزین فیلم هاى خشن كنیم".
جامعه ما جوان است و كودكان ما هر روز در تلویزیون شاهد صحنه هاى خشونت بار هستند. بیم آن مى رود كه در آینده این خشونت ها به هنجار تبدیل شود. از همین حال باید نسل آینده را از عواقب سوء زندگى در جامعه اى خشن رهانید.

توانایی کنترل بر خود چیست؟ پرخاشگران