شامپو چیست؟
فراورده های مراقبت از مو را می توان به دو دسته کلی تقسیم بندی کرد:
1-فراورده هایی که کارایی شان بر طبق خواص فیزیکی است. مثل شامپوها، حالت دهنده ها، اسپری های موی سر، ژل ها، کرم ها، پمادها و لوسیون ها.
2-فراورده هایی که از طریق ایجاد تغییرات شیمیایی در موها آثار خود را اعمال می کنند. مثل مواد فردهنده، مواد صاف کننده و رنگ موها.
شامپو چیست؟
در سال های گذشته و برای مدت طولانی، مواد تمیز کننده مو و پوست معنایی به جز صابون نداشتند و می دانیم که این ماده دارای ضعف های زیادی مثل ضعف شست و شو در آب های سخت است. صابون در آب سخت به خوبی کف نمی کند و باعث برجای گذاشتن یک لایه چرب ناخوشایند که به خوبی شسته نمی شود می گردد. اگر مو با صابون شست و شو شود این لایه ناخوشایند بر روی مو ایجاد می شود و ظاهری بی جان و بی روحی را برجای می گذارد.
در شامپوهای مدرن، ترکیبات صابونی به وسیله مواد پاک کنده ای که سورفکتانت نامیده می شوند جایگزین شده اند. سورفکتانت ها در همه انواع آب به خوبی کف می کنند و به راحتی و به صورت کامل شسته می شوند. البته امروزه تقریباً همه انواع شامپوها حاوی مقادیری از عوامل حالت دهنده (comditioner) نیز هستند.
مواد پاک کننده، مو و کف سر را تمیز می کنند و در همین زمان مواد کاندیشنر موجود در شامپو وارد عمل می شود و باعث شانه شدن راحت تر موهای خیس شده و افزایش حجم آن بدون ایجاد الکتریسیته ساکن در زمان خشک شدن می شود. امروزه مردم بسیار بیشتر از قبل موهای خود را می شویند. در نتیجه این مصرف بالا، باعث ایجاد سیستم های شست و شوی ملایم تری بسته به نیاز روزانه آنها برای پاکیزگی موهایشان شده است.
مواد تشکیل دهنده شامپوها
-آب- اولین ماده ای که درترکیب شامپو وجود دارد و در حدود 70 الی 80 درصد از شامپو را تشکیل می دهد آب است. آب مورد استفاده در شامپو دیونیزه است.
-عوامل پاک کننده- سبوم یا همان چربی و چرک از روی مو و کف سر به وسیله سیستم سورفکتانت ها برداشته می شود و درواقع این سورفکتانت ها هستند که برای پاکیزگی ایجاد کف می کنند.
سورفکتانت ها مواد فعال سطحی ای هستند که می توانند در سطح خود وارد واکنش شوند و کشش سطحی را کاهش دهند. سورفکتانت ها اصلی ترین مواد پاک کننده به کار رفته در فرمولاسیون شامپوها هستند. این مواد دوگانه دوست هستند. یعنی هم آب دوست و هم چربی دوستند.
سورفکتانت ها از ترکیباتی که تحت نام اسیدهای چرب شناخته می شوند مشتق می شوند. اسیدهای چرب موادی طبیعی به شمار می روند که از منابع مختلف گیاهی یا حیوانی به دست می آیند. موادی که امروزه در این راستا به کار می روند مشتق از روغن نارگیل، روغن هسته خرما یا روغن دانه سویا هستند.
-فوم بوسترها (Foam Boosters) یا عوامل تقویت کننده کف- این مواد به شامپو اضافه می شوند تا خاصیت کف کنندگی را افزایش دهند و به حجم، مقدار کف و سایر حباب ها کمک می کنند.
-اصلاح کننده های وسیکوز کننده و سفت کننده شامپو- اغلب مشتقات سلولزی به شامپو افزوده می شوند تا آن را وسیکوز کنند. گام های (Gum) طبیعی همانند گوار، کارایا، دانه اقاقیا، کاراقینان و کتیرا نیز وسیکوز کننده هستند که امروز بیشتر به صورت اصلاح شده مورد مصرف قرار می گیرند.
-عوامل حالت دهنده- موادی تحت عنوان حالت دهنده به شامپو اضافه می شوند تا ضمن کم شدن آثار منفی سورفکتانت ها، باعث افزایش حالت پذیری و بهبود وضعیت موها شوند. هریک از این مواد بر روی سطح مو نشسته و احساس خوبی را ایجاد می کنند. همچنین باعث نرمی بیشتر و شانه پذیری مناسب تر آن می شوند. می دانیم که این عمل را با کاهش همزمان الکتریسیته ساکن انجام می دهند.
-عوامل دلپذیر کننده شامپو- این مواد برای دلپذیر کردن مصرف به شامپو اضافه می شود. این مواد شامل رنگ، اسانس ها و عوامل صدفی کننده هستند.
-نگهدارنده ها ( preservatives )- شامپو از آب و دیگر مواد آلی ساخته می شود و به همین دلیل رشد و نمو باکتری و دیگر ارگانیسم ها در آن بسیار محتمل است. نگهدارنده ها برای جلوگیری از امکان چنین رشد و نموی به سیستم شامپو افزوده می شوند.
عدم انتخاب صحیح و به استفاده ناصحیح از این مواد می تواند زیان های سختی چه از نظر اقتصادی و چه از نظر حفظ سلامت عمومی جامعه برجای گذارد و بنابراین براساس مهم بودن این امر، بسیاری از دولت ها قوانین سخت و دشواری را برای تأیید این مواد اعمال می کنند.
به هرحال از عوارض شایع استفاده نابجا و بیش از حد این مواد، آلرژی های تماسی بسیار شدیدی است که احتمال بروز آن با بکارگیری هرنوع نگهدارنده ای وجود دارد. البته امروزه مواد نگهدارنده طبیعی ای وارد بازار شده اند که کاملاً بدون عارضه بوده و به علاوه خواص دیگری همانند مرطوب کنندگی را ایجاد می کنند.
-مواد اصلاح کننده- دیگر موادی که به فرمولاسیون شامپو اضافه می شوند، موادی هستند که خاصیت اصلاح فرمولاسیون را دارند. از این دسته مواد می توان به مات کننده ها اشاره کرد. این مواد باعث مات شدن و ظاهر صدفی شامپو می شوند.
-مواد فعال با خواص طبی- تعدادی از شامپوها حاوی موادی با آثار درمانی و طبی هستند. برای مثال شامپو برای درمان شوره که حاوی پیریتینیوم زینک و ... است. تعدادی از شامپوها حاوی پنتنول panthenol هستند که در رشد و افزایش رطوبت مو بسیار مهم و ارزشمند است.