برنامه ریزی شرط موفقیت در کسب و کار

چه قدر با این جمله كه مدتی است ورد زبان برخی شده موافقید: "اینجا ایران است. در ایران برنامه ریزی معنی نمی دهد". اگر این حرف درست است پس چرا انسان های موفق با برنامه و نیز شركت هایی وجود دارند كه محصولاتشان را به كشورهایی با شدیدترین قوانین كیفیتی و نیز به بزرگ ترین شركت های چندملیتی می فروشند؟
نمونه این شركت ها، شركتی است كه یكی از قطعات اصلی خودرو را تولید می كند. مدیر كارخانه در هنگام استخدام نیروی كار، تمام وظایف آنها و انتظاراتش را موبه مو برای شان شرح می دهد و در قرارداد استخدام ارائه تمام امكانات و تسهیلات ممكن نظیر وسایل رفت و آمد... را قید می كند تا نیروهای كارش از این بابت هیچ نگرانی ای نداشته باشند.
همه محصولات كارخانه درست در زمان وعده داده شده و دقیقاً مطابق سفارش به شركت سفارش دهنده تحویل داده می شود. شركت هایی كه وارد معامله با این شركت می شوند می دانند كه با آنها شوخی ندارد و باید پولش را به موقع بدهند وگرنه در هیچ شرایطی سفارش ها را تحویل نمی دهد. این شركت با برنامه، از ناحیه بی برنامگی شركت های دیگر متضرر می شود. ولی ضررش را این گونه جبران كرده كه محصولاتش را به یكی از بزرگ ترین شركت های تولید خودروی جهان صادر می كند.
این نمونه و نمونه های دیگر نشان می دهد كه برخلاف عقیده برخی ، اتفاقاً با برنامه ریزی صحیح است كه می توان به نتایج عالی دست یافت.
با این وجود سینا امیری كارشناس مدیریت عقیده دارد كه این فكر كه ایران كشور برنامه ریزی نیست در حال تبدیل شدن به یك فرهنگ است.
وی می گوید:"وقتی از مدیران برخی از شركت ها می پرسیم كه چرا كارهایشان را به موقع انجام نمی دهند، می گویند اینجا اروپا نیست، ایران است! همین شركت ها كار بقیه شركت ها را مختل می كنند و وقتی یكی درست برنامه ریزی نمی كند، كل كارها عقب می افتد. به عنوان مثال یك شركت بزرگ درست برنامه ریزی نمی كند و از برنامه عقب می افتد. قطعه سازی كه با این شركت كار می كند خبردار می شود كه كار او عقب افتاده و او هم خودش را سرگرم كار دیگری می كند و یا ماشین آلاتی را كه از خارج سفارش داده در بندر می خواباند .ناگهان شركت بزرگ كارش را شروع می كند و بقیه شركت ها متوجه می شوند كه كارشان را به موقع انجام نداده اند و آنها هم عقب افتاده اند. بنابراین برای این كه عقب افتادگی شان را جبران كنند جلوی كار همدیگر را می گیرند. به خاطر همین است كه محصولی كه قرار بوده در زمان مقتضی تولید شود، تولیدش حتی تا یك سال عقب می افتد! در حالی كه برعكس یك شركت با برنامه بقیه شركت ها را وا می دارد كه آنها هم سریع تر كار كنند و سفارششان را به موقع تحویل دهند".
البته شاید یكی از دلایلی كه برخی عقیده دارند در ایران برنامه ریزی جواب نمی دهد این باشد كه خودشان شیوه برنامه ریزی را بلد نیستند. كسانی كه در پروژه عسلویه كار كرده اند از مرد ژاپنی ۷۰ ساله ای صحبت می كنند كه برای این كه بداند سیستم حمل و نقل منطقه چگونه كار می كند و چه مدت طول می كشد تا محموله ها جابه جا شوند یك هفته كنار دست كامیونداران می نشست تا سرعت كامیون ها و زمان حمل محموله ها را پیدا كند و به این ترتیب هنگامی كه پای عقد قراردادی به میان می آمد می دانست كه چه مدت را باید به حساب زمان حمل و نقل كالا بگذارد!
اما خیلی كم شركت هایی در كشور ما پیدا می شوند كه چنین برنامه ریزی دقیق و ریزی را انجام دهند. همچنین عمل كردن مطابق برنامه عزمی جدی می خواهد.
چینی ها كه اینك به خیره كننده ترین كشور از نظر توسعه اقتصادی تبدیل شده اند، به شدت نسبت به انجام به موقع برنامه ها حساس اند. تا جایی كه مدیر یك شركت فرانسوی تعریف می كند كه چینی ها از ما خواستند در یك پروژه قطارهای سریع السیر در این كشور روزی چهار كیلومتر خط بكشیم. اما در هفته اول تنها دو كیلومتر پیشرفت كردیم. علت این بود كه در مسیر با موانع طبیعی زیاد و نیز شهرك های مسكونی مواجه می شدیم. موضوع را با دولت چین در میان گذاشتیم. آنها به سرعت نیرویی را مأمور كردند كه شهرك های مسیر را خراب كنند و هر جا كه تپه ای وجود داشت و امكان كشیدن پل وجود نداشت آن را منفجر می كردند. روند كار به حدی سریع شد كه روزی پنج كیلومتر خط می كشیدیم!
ممكن است از نظر ما چنین واكنش های سریعی عجیب و حتی گاهی ظالمانه به نظر برسد، ولی واقعیت این است كه برنامه ریزی صحیح و عمل دقیق به برنامه یكی از بنیان های توسعه كشوری نظیر چین است. البته تمام این مثال ها مربوط به برنامه ریزی برای شركت های بزرگ بود. برنامه ریزی برای شركت های بزرگ سخت تر است و بررسی بیشتری می طلبد. ضمن این كه بوروكراسی و ضرورت سرمایه گذاری بیشتر برنامه ریزی را در شركت های بزرگ سخت تر می كند.
اما واقعیت این است كه در كشور ما بسیاری از شركت ها و كسب و كارهای كوچك نیز یا برنامه ریزی نمی كنند و یا به طور صحیح برنامه ای تدوین نمی كنند.