آفتابگردان چگونه گیاهی است؟

آفتابگردان گیاهی است كه وطن اصلی آن آمریكای مركزی است و از آن جا به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. این گیاه در مجموع گرماپسند محسوب می شود و به صورت یكساله مورد كشت و كار قرار می گیرد.
آفتابگردان گیاهی از تیره آستراسه است كه برگ های قلبی شكل و ساقه خشن و پوشیده از كرك دارد كه كرك های آن نسبتاً زبر است. ارتفاع ساقه در ارقام مختلف آفتابگردان بین یك تا شش متر متفاوت است.
آفتابگردان می تواند در بسیاری از خاك ها به عمل بیاید. منتها رشد مطلوب آن درخاك هایی است كه دارای ph خنثی باشد. به علت ریشه های عمیقی كه دارد (گاهی طول آنها به سه متر نیز می رسد) چندان از نوع خاك و مواد غذایی آن توقعی ندارد و همین ریشه های عمیق باعث شده نسبت به گیاهان زراعی دیگر نسبت به خشكی و كم آبی مقاومت زیادی نشان دهد. گل آذین آن به صورت كپه ای است كه به آن طبق گفته می شود. بر روی طبق، گل ها به صورت حلقوی شكل قرار می گیرد.
به دلیل این كه پرچم زودتر از مادگی می رسد، میزان "دگر گرده افشانی" در آفتابگردان شدید است و وجود حشرات از قبیل زنبور عسل می تواند در تلقیح دانه ها مؤثر باشد. یكی دیگر از خصوصیات این گیاه این است كه نسبت به طول روز بی تفاوت است و اندام های گیاه تمایل به نور دارند. به طوری كه با طلوع آفتاب اندام های گیاه از قبیل برگ ها و گل ها حالت شرق گرایی دارد و در بعد از ظهر وضعیت عكس پیدا می كنند.
میوه آفتابگردان فندقه (نوع فندقه است یعنی در داخل پوسته قرار دارد) است كه طول ارقام آن در ارقام مختلف بین یك سانتی متر تا 5.1 سانتی متر متنوع است و به ندرت طول دانه آن بیش از دو سانتی متر می شود.
وزن هزار دانه آن بین 50 تا 150 گرم است و دانه ها دارای مقادیر بالایی از چربی یا لیپیدها هستند. میزان روغن بستگی به پوسته دانه دارد. هرچه پوسته ضخیم تر باشد درصد روغن كمتر است و برعكس.
آفتابگردان می تواند در مناطقی كه از زمان كاشت تا برداشت فاقد یخبندان باشد عمل بیاید. طول دوره رشد در ارقام مختلف بین سه تا شش ماه متغیر است.
رقم ركورد كه مبدأ آن كشور رومانی بوده، حدود 2.3 متر ارتفاع دارد و 48 تا 50 درصد روغن دارد و رقم لوچ پاكوتاه است و مقاومت بالایی به گرمای بحرانی دارد.
از نظر تناوب زراعی آفتابگردان می تواند مواد غذای را از اعماق مختلف خاك جذب كند. با توجه به مصرف بالای مواد غذایی بهتر است بعد از گیاهان تیره بقولات كشت شود تا فشار زیادی به زمین وارد نشود (چراکه باعث می شود مواد زمین تخلیه شود).
كود آلی مورد نیاز آن 30 تا 50 كیلوگرم، كود پوسیده دامی در فصل پاییز همراه با شخم پاییزه است و در صورتی كه زمین احتیاج به مواد غذایی اصلی داشته باشد حدود 150 كیلوگرم كود اوره مناسب است.
در مناطقی كه دارای باران زیاد یا فصل گرم باشد همراه با شخم پاییزه حدود 120 كیلوگرم كود فسفره و 100 كیلوگرم كود پتاسه در زمان كشت به زمین می دهند.
زمان كاشت زمانی است كه درجه حرارت به حدود هشت درجه سانتی گراد رسیده باشد و خطر یخبندان وجود نداشته باشد.
در روش مكانیزه فاصله بین ردیف ها 70 تا 90 سانتی متر است و بذرها را روی پشته ها می كارند و فاصله بوته در روی ردیف ها حدود 15 تا 30 سانتی متر است. هرچه رقم زودرس تر باشد، پاكوتاه تر، مثل ارقام لوچ و چرنیاکا، با تراكم بیشتری كشت می شود. یعنی بین دو ردیف 70 سانتی متر و بین دو بوته 15 سانتی متر فاصله است. ولی در ارقام متوسط رس مثل ركورد فاصله ردیف ها 70 سانتی متر و فاصله دو بوته را 25 سانتی متر در نظر می گیرند. عملكرد بالا یا بیشتر، در ارقام دیررس یا پابلند اتفاق می افتد.
از آفات مهم آفتابگردان به گنجشك و پروانه دانه خوار آفتابگردان كه از برگ ها، گل ها و سپس دانه ها تغذیه می كند می توان اشاره کرد. از امراض مهم آفتابگردان هم به سفیدك داخلی آفتابگردان و زنگ آفتابگردان می توان اشاره كرد. ضد عفونی كردن بذر با قارچ كش هایی مانند گرانوزان و مركوران به نسبت دو صدم و از بین بردن بقایای گیاهی سال قبل و همچنین ارقام مقاوم از جمله راه های جلوگیری از شیوع این بیماری است.
بیماری های دیگری مثل پوسیدگی طوقه آفتابگردان، بیماری بوته میری و پوسیدگی طبق آفتابگردان هم از جمله بیماری های آفتابگردان است.
برداشت آفتابگردان زمانی انجام می شود كه گیاه به بلوغ كامل فیزلولوژیكی خود رسیده باشد و ساقه ها از داخل خشك شده باشند. پشت طبق ها قهوه ای شده و رطوبت دانه به هشت تا نه درصد رسیده باشد.